Het onderbewuste, ons persoonlijke verleden

De mens van nu beseft steeds meer dat zijn bewustzijn niet beperkt is tot de wakkere staat. Zoals de ijsberg maar met een klein stukje boven het oppervlaktewater uitsteekt, zo is de mens zich alleen maar bewust van een klein deel van zijn totale bewustzijn. De invloeden van het zg. onderbewuste op zijn leven van alledag is groot. Hoog tijd om wat meer inzicht te verkrijgen in deze materie vanuit het gezichtspunt van de integrale yoga.

In onze yoga bedoelen we met het onderbewuste dat totaal verzonken deel van ons wezen waarin geen bewust en samenhangend denken, of georganiseerd willen of voelen is zoals in de waaktoestand van het bewustzijn, maar dat toch vagelijk de indrukken van alles ontvangt en in zich bewaart.

Sri Aurobindo

Het onderbewuste bevat indrukken, associaties, starre denkbeelden en tot gewoonte geworden reacties die door ons verleden gevormd zijn. Het woord VERLEDEN is belangrijk om te begrijpen wat we met het onderbewuste bedoelen. Het gaat hier om ons persoonlijke verleden. Er is weliswaar ook een collectief onderbewustzijn, bijvoorbeeld het verleden van een land of cultuur, maar we hebben het hier over het onderbewuste dat zich in ons huidige leven heeft gevormd en zal desintegreren na het overlijden.

Het onderbewuste wordt niet meegenomen in een volgend leven, want het is het instrument voor het fysieke leven en verdwijnt. Het is te onsamenhangend om een georganiseerd en duurzaam bestaan te leiden.

Sri Aurobindo

Daar waar de wetenschap alle bewustwording die zich bevindt onder de oppervlakte van het waakbewustzijn bestempelt als onderbewust, maakt Sri Aurobindo onderscheid tussen onderbewust (lager dan ons waakbewustzijn en gevormd door ons verleden), subliminaal (achter het waakbewustzijn maar veel ruimer) en suprabewust (bovenbewust) . Deze drie vormen de bron van ons handelen. Maar over geen van drieën hebben we beheersing, we zijn ons er niet eens van bewust. We zijn ons bewust van ons oppervlaktewezen, dat alleen maar een instrumentale ordening is.

Het onderbewuste is een soort verzamelbak met alle indrukken van al onze vroegere levenservaringen. Ze kunnen naar de oppervlakte komen in de vorm van dromen. De meeste dromen in de gewone slaap zijn formaties die gevormd zijn uit onderbewuste indrukken. Omdat er in het onderbewuste geen samenhang is van dingen, kun je in je dromen vreemde en daardoor soms lachwekkende combinaties tegenkomen.

Wanneer deze indrukken opkomen in het waakbewustzijn wordt het vaak pas echt hinderlijk. Het dient zich aan als werktuiglijke herhaling van gedachten. Elke keer dezelfde riedel en er lijkt geen rem voor te zijn. Maar ook uit het zich in bepaalde gewoonten, automatische handelingen, reacties en gevoelens die heel ‘normaal’ voor je zijn, maar als je er wat beter naar kijkt eigenlijk helemaal niet zo vanzelfsprekend zijn. Op fysiek vlak merken we het effect van het onderbewuste vaak in de vorm van steeds terugkerende ziekten of kwalen die maar blijven zeuren als een wond die niet geneest.

Het onderbewuste vormt dus de kiem voor veel mentale, emotionele en fysieke problemen. En omdat de kiem onder ons oppervlaktebewustzijn ligt, werken de oplossingen aan de buitenkant vaak maar kort.
Bijvoorbeeld wanneer je stopt met een bepaalde verslaving, wordt deze vaak verruilt voor een andere verslaving. De kiem van de verslaving ligt niet in het genotmiddel dat gebruikt wordt, maar in het onderbewuste dat aan de buitenkant gewoon een nieuwe hobby zoekt om hetzelfde liedje te blijven zingen.
Alles wat je onderdrukt, waarvan je je niet helemaal hebt bevrijd blijft daar in de kiem aanwezig, klaar om elk ogenblik op te komen of naar boven te schieten.
Een andere reden waarom het zo moeilijk is om vat te krijgen op het onderbewustzijn is dat het onderbewuste alles met de koppigheid van een ezel blijft herhalen. Als een grammofoonplaat waar de naald iedere keer in dezelfde groef draait.
Niet zelden komen mensen voor een tweede of derde keer in een burn-out en vragen zich af: Hoe dan? Ik wist toch zo goed wat mijn valkuil was, heb zo hard aan mezelf gewerkt…

De vraag die de mens van nu zich stelt is: hoe kan ik invloed uitoefenen op dit onderbewuste deel van mijn wezen? En natuurlijk willen we het liefst een snelle kant en klare oplossing om voor eens en voor altijd bevrijd te zijn van de hinderlijke uitwerkingen ervan.
Sri Aurobindo raadt ons aan bewust te worden van wat het onderbewuste is en hoe het werkt, maar ons niet al teveel in beslag te laten nemen door deze donkere kant van ons wezen.

Alleen blijven stilstaan bij het onderbewuste en het aspect van onvolmaaktheid, maakt iemand neerslachtig en zou vermeden moeten worden. Men moet het juiste evenwicht bewaren en de meeste nadruk leggen op de positieve kant, waarbij men die andere erkent, maar alleen om haar te verwerpen en te veranderen. Dit en een voortdurend geloof en vertrouwen in de Shakti (de kracht van de Moeder of bewustzijnskracht) zijn nodig om de transformatie mogelijk te maken.

Sri Aurobindo

Hij geeft ons dus twee adviezen: bewust worden van het onderbewuste en begrijpen hoe het werkt en de Goddelijke Kracht (Shakti) hierop laten werken.
Maar bewustworden van het onderbewuste, hoe doe je dat?
Er is maar één antwoord mogelijk: door het bewustzijn te verruimen. Het is de boodschap van de yogi’s in alle tijden: ONTWAAK! Ofwel, word bewust, daar waar je onbewust bent.
Wanneer je in de droom bewust bent van het feit dat je droomt, ben je niet meer overgeleverd aan de grillen van het onderbewuste, maar kun je zelf kiezen om wakker te worden of misschien zelfs de droom aanpassen.

Maar ook in ons waakbewustzijn kunnen we wakker worden. Door te zien dat bepaalde patronen zich blijven herhalen. Bijvoorbeeld je bent in het verleden eens in de steek gelaten door een goede vriend. Op het moment dat je wrijving ervaart in een vriendschap gaat iets in jou er direct vanuit dat deze vriendschap ook wel voorbij zal gaan.
Wanneer je je ervan bewust wordt dat je gevoel geen betrekking heeft op de huidige situatie, maar een reactie is op iets wat in het verleden is gebeurd, wordt het makkelijker er afstand van te nemen. Het feit dat je het ziet betekent al dat iets in jou er los van is gekomen. Met andere woorden, je laat het verleden los.
Het wordt dan gemakkelijker een andere houding (lees positievere) aan te nemen in het leven.
Zie hier het belang van bewustwording.

Maar alleen bewustwording zorgt nog niet voor zuivering. Wanneer je je ervan bewust wordt dat je huis een grote schoonmaakbeurt nodig heeft, is dat besef nog niet genoeg om de witte tornado erdoorheen te laten gaan. Je zult een sopje moeten maken en aan de slag moeten gaan.
We komen dan bij het tweede advies dat Sri Aurobindo ons geeft. Het is de methode (als je het zo zou mogen noemen) van de Integrale Yoga: je afstemmen op de kracht van de Moeder, de Shakti, de bewustzijnskracht. Het is deze kracht die het werk van de yoga in jou doet. Terwijl je met je sopje de kasten begint af te nemen, richt je je aandacht op de Goddelijke Kracht. Je laat je leiden door de Kracht. En hoe vaker je dit doet, tijdens al je werkzaamheden, wanneer je een moeilijke tijd doormaakt of als je heel blij bent, hoe minder je het gevoel hebt dat jij zelf iets doet.

Als licht, sterkte en het Bewustzijn van de Moeder naar beneden gebracht worden in het lichaam, kan dat ook in het onderbewuste doordringen en zijn duisternis en weerstand veranderen.

Pas wanneer iets zo volledig uit het onderbewuste is uitgewist dat het geen kiemen achterlaat en het zo volledig uit het ons direct omgevende en van ons uitgaande bewustzijn is gegooid dat het niet meer terug kan komen, kunnen we er zeker van zijn dat we er voorgoed een eind aan hebben gemaakt.

Sri Aurobindo

In de loop van je yogaweg kom je erachter dat de invloeden van het onderbewuste, de patronen en de trauma’s, niet zijn wat je in werkelijkheid bent. Je zou het onderbewuste kunnen zien als een masker over je Ware natuur.
Ontwaken betekent ook ontdekken wat je in werkelijkheid bent. Je Ware wezen is je innerlijk wezen. Het heeft grenzeloze mogelijkheden om de goddelijke natuur te bereiken en tot uitdrukking te brengen. Diep in ons, verscholen achter onze fysieke, vitale en mentale naturen, achter het onderbewuste en subliminale, woont de ziel. De ziel is in haar essentie altijd zuiver en goddelijk, gericht op alles wat goed, waar en mooi is. Wanneer je een glimp opvangt van de ziel die in je woont dan verruimt alles zich, ineens is alles mogelijk, vanbinnen is een stem die alleen maar JA zegt.
Door je af te stemmen op de shakti, ofwel de kracht van de Moeder, door te vertrouwen op de Goddelijke leiding in je, stopt de strijd tegen alles wat je niet wil (zijn). Je opent de deur naar de toekomst die voor je ligt.

We nodigen je van harte uit om dit avontuur met elkaar aan te gaan!

tekst Soerya van der Werf

Wil je graag meer weten over dit onderwerp?

Tijdens de opleiding Yoga Nidra ontdekken we hoe je langzaamaan steeds meer wakker wordt in de droomstaat. We verdiepen ons in de achtergronden van de methode van Satyananda Saraswati en komen in aanraking met de wetenschap van yoga.
Beoefen jij op regelmatige basis Yoga Nidra?
Of ben je yogadocent en wil je je verder verdiepen? Wees welkom!

Specialisatie Yoga Nidra
12 maart – 25 juni 2025
Tijdsduur: 8 dagdelen van 3 uur
Lestijden: 09:30 – 13:00
Docenten: Soerya en Carolina